1 Petrus 2, 1 -10
Johannes 21, 1 – 14
I
Levende stenen.
Wat is dat toch een prachtig beeld!
‘Blijf zitten waar je zit en verroer je niet’
rapte degene die ‘m was bij het verstoppertje spelen.
‘Houd je adem in en stik niet’
Dan voelde je, weggedoken in je verstopplek, de spanning in je buik.
Elke beweging kon je verraden.
Dat je kón bewegen en het toch níet deed, dat was de kunst.
Doen alsof je een steen bent.
Om vervolgens te rennen voor je leven als je werd ontdekt,
om eerder op de plek te zijn waar je ‘buut vrij!’ kon roepen.
Een steen is bedoeld om op zijn plek te blijven zitten.
Zo ingeklemd tussen andere stenen
dat ie blijft zitten waar die zit.
Geholpen door het cement.
Het staat als een huis.
Maar een lévende steen en een huis van de Geest?
Ha! Die moeten het hebben van kriebels in de buik
en van beweging.
Levende stenen kunnen niet blijven zitten waar ze zitten.
En het huis van de Geest blijft nooit op zijn plek.
Het vormt zich steeds opnieuw in een andere hoedanigheid.
Het lijkt in de verte op het bonte bouwsel
van blokken van een kleuter.
Als het klaar is, gaat het omver
om weer te kunnen bouwen aan iets nieuws.
Met dezelfde blokken.
In dezelfde kleuren.
Maar dan weer helemaal anders.
II
Laten we eens zo naar onszelf kijken.
Alsof wij die levende stenen zijn,
die blokken onder het gezag van een kleuter.
Nou ja, alsof?
We zijn het in Gods ogen.
‘Een uitverkoren generatie, een koninklijk priesterschap’
zegt de schrijver van de brief.
Tot we dat kunnen geloven, houden we het erop.
Wij zijn die levende stenen.
Wij zijn die kinderen van toen met de kriebels in de buik.
Levende stenen is een mooier beeld dan los zand.
Zo kun je ook naar de Nieuwe Kerk kijken
met alles wat hier in en uit loopt
zonder dat iemand er vat op heeft.
Typisch een binnenstadskerk.
Het beweegt wel, maar waar naar toe weet niemand.
Je kunt er niet op bouwen.
Hoe meer je er op uit bent om de boel vast te houden,
hoe sneller het zand tussen je vingers door verdwijnt.
Het is maar met welke ogen je kijkt.
Kijk je met een kritisch oog,
dan is er alle reden om je zorgen te maken
over de verhouding tussen de lusten en de lasten,
tussen vrijheid en verbondenheid.
Daarin verschilt een kerk vandaag
niet wezenlijk van een voetbalvereniging.
Als het gras elders groener is,
is er weinig voor nodig om een deur verder te kijken.
Of je hebt het wel gezien en je houdt het voor gezien.
Misschien denkt u nu: Zo een ben ik er ook.
Dan wil ik u nu alvast vragen om niet te streng voor uzelf te zijn.
Laat staan voor anderen.
Zand dat tussen de vingers wegloopt, kan zichzelf niet helpen.
Er is te veel aan de hand.
Er is te veel gebeurd om terug te kunnen grijpen op hoe het ooit was.
Wat kun je verlangen naar samenhang en naar gemeenschap
en tegelijkertijd erkennen dat je los zand geworden bent.
Wat kun je blij zijn met je individuele vrijheid
en tegelijk het gemis voelen van een vanzelfsprekende onderlinge band.
Zaten er maar meer uren in een dag.
Was je maar niet zo moe van alles.
Ja, dan..
Kijk je met het oog van God naar jezelf en naar anderen,
dan zie je geen los zand maar levende stenen.
Dan maakt de vermoeidheid plaats voor onvermoeibaar kinderspel.
Dan reken je niet meer in uren waarmee je kunt woekeren,
dan leef je in het nu.
Zonder dat je daarvoor een cursus hoeft te doen,
die ook weer tijd kost.
Het is misschien wat vreemd om God te vergelijken met een kleuter
die je aan je arm trekt om ook op de grond te komen zitten.
Maar wat het kind doet is wel een heel effectieve manier
om als volwassene de tijd te vergeten
en het kind in jezelf terug te vinden.
En om zo God te ervaren.
‘Ontdoe u dus van alles wat slecht is,
van alle bedrog en huichelarij,
alle afgunst en kwaadsprekerij,
en verlang als pasgeboren zuigelingen
naar de zuivere melk van het woord,
opdat u daardoor groeit
en uw redding bereikt’
lezen we in de brief.
Dat is van die taal waar je het wel mee gehad hebt.
Je verwijt jezelf al genoeg.
Het enige dat je hierin aanspreekt is
dat je je ergens van mag ontdoen,
van het vele dat je op je nek hebt.
Dat mee moeten torsen is slecht voor een mens.
‘Hoe gaat het?’ ‘Goed hoor!’
Bedrog en huichelarij zijn grote woorden.
Maar het sociaal wenselijke antwoord
komt er soms dicht bij in de buurt.
Het kind trekt aan je arm.
Je gaat op de grond zitten.
Het zet de tijd stil.
Het neemt de last van je af.
Zo is God.
Zo is zijn woord voor jou.
Er is ruimte.
Het doet je groeien.
Op een andere manier dan je gewend bent over groei te spreken –
de groei van de economie, de groei van je ego,
de tempelberg van de maakbaarheid,
de kracht van je zelfredzaamheid.
Je zit op de grond en groeit God tegemoet.
Richting je redding.
III
Dat is misschien wel een mooi beeld.
Maar enige nuchterheid is ook geboden.
Je kunt iets opdoen aan kinderspel.
Maar er komt altijd een moment waarop je op moet staan
omdat het speelkwartier voorbij is.
De volwassen werkelijkheid blijft de maat der dingen.
Is dat ook niet zo met de kerkdienst?
Je speelt het spel van de liturgie met overgave.
Je treedt binnen in de werkelijkheid van God.
Maar je moet er ook weer uit.
Daar buiten gelden andere wetten.
Ik herinner me de kop van een artikel in Vrij Nederland
van meer dan veertig jaar geleden:
‘Zondag is zondag en maandag is maandag’.
Het ging over Urk en over de visserij.
De journalist vroeg de visser die vis verkocht buiten de visafslag om
hoe hij dat kon rijmen met zijn geloof.
Toen was dat zijn antwoord:
‘Zondag is zondag en maandag is maandag’.
En zo is het.
Wie genoeg op de nek heeft,
weet dat het je niet lukt om de maandag zo te fatsoeneren
dat ie past op het evangelie van de zondag.
Maar misschien hoeft jou dat ook niet te lukken.
Misschien is het genoeg om te doen
wat de schrijver van de brief van ons vraagt:
‘Voeg u bij Hem, bij de levende steen
die door de mensen werd afgekeurd
maar door God werd uitgekozen om zijn kostbaarheid.’
Het is een appel dat ons geen energie hoeft te kosten.
Denk aan het appel van Jezus zelf die tegen ons zegt:
‘Kom allen bij Mij,
jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan,
Ik zal jullie rust geven.’ (Mat. 11, 28)
Dat is een tekst voor de maandag.
En misschien voor de zondag daarop.
Maar allereerst voor de maandag.
Op die maandag is er Iemand,
is er een ruimte, die het mogelijk maakt
om te erkennen hoe moe je bent.
Iemand, een ruimte, die niet meer weggaat,
die niet gevangen zit in de eisen
die de tijd en de volwassen werkelijkheid stellen.
Nee, het is andersom.
Tijd en werkelijkheid krijgen hun plaats toegewezen.
Ze zijn eindig.
We hadden het zojuist over het speelkwartier.
Dát krijgt eeuwigheidswaarde.
Dankzij Hem bij wie wij terecht kunnen.
IV
Dat gaat niet zonder slag of stoot.
Daar weten wij sinds de Goede Week vóór Pasen alles van.
De levende steen werd door de mensen afgekeurd.
Dat is maandag. Of vrijdag. Wat je maar wilt.
Maar niet zondag.
Zondag is om te vieren hoe deze afgekeurde mens
door God werd uitgekozen om zijn kostbaarheid.
Wil je God herkennen op een doordeweekse dag,
dan moet je niet de preek van zondag gaan herkauwen.
‘Hiermee kan ik er weer een week tegen’
zegt de kerkganger bij de deur tegen de dominee.
Het is goed bedoeld.
Maar de week is niet om er tegen te kunnen.
De week is het domein van die Ene die werd afgekeurd,
omdat Hij niet past in onze maaksels.
De week is zíjn tijd.
Daarom zakt elke kerk scheef,
die om de week heen probeert te leven
en alleen de zondag overhoudt.
Het is een gebrek aan geloof in Hem, de levende steen
die door de mensen werd afgekeurd.
Daarom zakt vroeg of laat elke kerk door haar hoeven,
die het zonder diaconaat denkt te kunnen.
En dan bedoel ik niet het diaconaat
dat zich uitleeft in doenerigheid
en als zondagskinderen de mensen van maandag wil redden.
Nee, dan gaat het over diaconaat
dat zich in een soort ingehouden vreugde
durft toe te vertrouwen aan de maandag,
omdat Híj daar is te vinden,
te midden van mensen en dieren
die worden gebruikt en vervolgens afgekeurd.
Dáár wordt de toren omgegooid
en wordt er met mensen aan de grond gebouwd aan iets nieuws.
Niet iets dat opnieuw staat als een huis.
Voortaan zijn al onze bouwsels voorlopig.
Maar wat een kinderlijke vreugde geeft het
om steeds opnieuw te kunnen beginnen.
Zinloos, zegt u?
Nee, al die bouwsels, al die probeersels, hebben dezelfde hoeksteen.
Dat is die Ene die de bouwers van deze wereld hadden afgekeurd.
V
Hoe verhouden die probeersels zich
tot dit huis dat al bijna vierhonderd jaar staat.
En waarvan de hoekstenen werden gelegd
door de burgemeesters van de stad?
En wie van u zit te wachten
op allerlei liturgische probeersels
in plaats van de hartenklop van de zondagmorgendienst
met verzorgde kerkmuziek, met verstilling
en met een prediking waarin de grote vragen van het leven
zonder gêne worden betrokken op Thora en Evangelie én andersom?
Is het u wel eens opgevallen hoe jonge kinderen
zich dit huis, dat staat als een huis, eigen maken?
Hoe ze tijdens de koffie beschutting zoeken
onder de liturgische tafel
of verstoppertje spelen tussen de banken?
Er beweegt zich van alles onder dit dak.
Meer dan alleen de kinderen.
Er wordt geprobeerd.
En niets is voor de eeuwigheid.
Waarom hechten wij hier zo aan de liturgie van de zondagmorgen?
Dat is niet omdat alle onderdelen precies passen
op alle individuele voorkeuren –
want de een wil dit en de ander dat.
Wel omdat we hier van los zand tot levende stenen worden.
Het gebeurt aan ons, ook al weten we niet precies hoe.
We hoeven niet te veranderen.
We zijn al veranderd.
De kunst is om dat ook zelf te gaan geloven.
Zoals de kleine kinderen het hier van nature doen.
Laten we als levende stenen hier gaan spelen.
Onder dit oude dak.
Daarvoor toegerust door het onveranderlijke spel van de liturgie.
Met de deuren naar de wereld
en naar het Nieuwe Kerkhof wagenwijd open.
Dingen uitproberen met mensen als levende stenen.
Bouwen aan een gemeenschap van los zand.
Niet zoals die er hier ooit was.
Laat het alsjeblieft veelvormig en veelkleurig worden.
Zonder angst om te verdwijnen.
Wetend dat er op je wordt gewacht.
Zoals in het evangelie van vandaag
bij dat vuurtje met vis erop en brood.
Je bent het waard.
