Bij zondag Trinitatis
Vandaag op zondag Trinitatis vieren we de heilige Drie-eenheid, Vader, Zoon en Heilige Geest. Van oudsher is de Drie-eenheid – of Triniteit – één van de centrale grondbeginselen van het christelijke geloof. En toch moet ik eerlijk zeggen dat ik als kind soms het idee had dat je het vooral maar niet moest proberen te begrijpen, maar gewoon geloven.
Ik zal vast niet de enige zijn die niet goed wist of misschien nog steeds niet goed weet wat je nu precies met de Triniteit aan moet. Je zou kunnen zeggen dat in de dagelijkse praktijk veel christenen toch vooral gewoon monotheïst zijn. Hoewel de Triniteit in wezen bedoeld is om het hart van Gods natuur te beschrijven, heeft het vaak weinig praktische of pastorale betekenis in het grootste deel van ons leven. Maar… betekent dit dan dat het niet waar is, er niet echt toe doet óf dat het we het simpelweg nog niet echt begrijpen?
Want hoewel je kunt zeggen dat de Triniteit een mysterie is, is een mysterie niet iets wat je niet kunt begrijpen, maar eerder iets wat je eindeloos kunt begrijpen. Je kunt nooit zeggen ‘en nu heb ik het te pakken’, maar er wel voortdurend naar zoeken, eraan raken, er omheen cirkelen of het ervaren.
Maar waarom zouden we dat willen? Wat is nu het belang ervan dat God niet alleen één is maar ook drie? De Franciscaan Richard Rohr zegt het zo: “Om te zeggen dat God goed is, kun je één hebben. Maar wanneer je zegt dat God liefde is, dan moeten er twee zijn. Want liefde is altijd een relatie. En… als God vreugde is én gemeenschap, dan moet God drie zijn. Drie is dynamisch, bewegelijk en generatie”.
Wat Rohr hier beschrijft is geen nieuw idee, maar iets waar men al in de eerste eeuwen woorden aan probeerde te geven. Zo schreven de Cappadocische kerkvaders in de vierde eeuw al over God als een radicale verbondenheid, een volmaakte gemeenschap tussen drie, ja: een cirkeldans van liefde. In die cirkeldans stroomt een oneindige stroom van liefde zonder ophouden, van en naar, van en naar, van en naar: van de Vader naar de Zoon, naar de Geest en terug naar de Vader, in één tijdloos gebeuren. Deze cirkelvormige stroom van Trinitaire liefde gaat dag en nacht door…
God die wordt vergeleken met een liefdesdans. Het klinkt je misschien wat modern en vaag in de oren. Wat moet je daar nu mee als nuchtere Groninger? En toch het is een eeuwenoude metafoor. Een metafoor die uitdrukking geeft aan de relatie binnen de Drie-eenheid; een relatie vol van harmonie en wederkerigheid. Eén God in drie personen, die niet los van elkaar bestaan, maar elkaar liefhebben en vreugde in elkaar vinden. Het laat zien dat God geen eenzaam wezen is, maar eeuwig bestaat in een dynamische, liefhebbende gemeenschap. God is geen onbewogen, onveranderlijke of in zichzelf gekeerde godheid, maar een op de ander gerichte en zichzelf-gevende liefde. Dat maakt dat we kunnen zeggen God ís relatie en God ís liefde, en niet alleen ‘God heeft lief of God verbindt zich’. Al is dat laatste ook helemaal waar. Want vanuit zijn liefde en relationele zijn, verbindt God zich ook voortdurend aan ons en aan haar schepping.
Gelovend in de Triniteit geloven we niet in een God die van een afstandje oordelend naar de wereld kijkt, maar in een God die inherent is aan het leven zelf; de levenskracht van alles. De Triniteit is als een stroom van liefde die door alles heen stroomt en die alles aan elkaar verbindt. Volgens mij is dat broodnodig in een wereld waar we zo vaak verbinding missen met onszelf en anderen, met God en de aarde. Als mensen kunnen we niet zonder verbinding, niet zonder de energie die ontstaat wanneer we ons gezien en gehoord voelen; wanneer we kunnen geven en ontvangen zonder oordeel; wanneer we met andere kunnen delen in zowel het mooie als het moeilijke; wanneer we elkaar werkelijk toe kunnen laten in ons leven, onbevangen, vrij en zonder schaamte.
De zin van ons bestaan zit niet in onszelf, maar heeft altijd te maken met de verbinding met de (A)ander (zowel met de ander met hoofdletter als met de kleine letter). Dat is hoe we geschapen zijn, als mens naar Gods beeld. Liefde en verbinding ze vormen het kloppende hart van ons leven, deze wereld en het universum. We kunnen het niet alleen, maar Goddank hoeven we het ook niet alleen.
Maar waar beginnen we als die verbinding soms ver weg voelt? Hoe leren we weer leven vanuit die relatie en liefde? Laten we eens kijken naar de afbeelding die op de voorkant van de orde van dienst te vinden is. Het is de wereldberoemde icoon van de Triniteit (die ook wel ‘de Gastvrijheid van Abraham’ genoemd wordt) en die de Russische schilder Andrei Rublev in de 15e eeuw maakte. De icoon verbeeld het bezoek van de drie gasten aan Abraham bij de eik van Mamre. Maar de verbeelding zit vol van symboliek, waardoor het ook wel wordt beschouwt als een icoon van de heilige Drie-eenheid. Gezamenlijk vormen ze ook een soort cirkel waardoor je ook als het ware in de afbeelding opgenomen wordt en je nooit slecht op één persoon kunt richten.
Maar als we dan nog eens goed kijken, dan zie je onderaan in het midden op de tafel een soort rechthoekig gat, waarop men later lijmresten heeft ontdekt. Ik heb het niet met zekerheid kunnen verifiëren (het kan dus meer fabel dan feit zijn, maar desalniettemin een mooi beeld) maar er wordt gezegd dat dit, volgens kenners, zou kunnen betekenen dat er ooit een spiegeltje vastgelijmd zat tegen de voorkant va de tafel. Ongebruikelijk in de wereld van de iconen, maar als het waar is uniek, moedig en bijzonder. Want wat zou het kunnen betekenen? Dat er ruimte is aan de tafel voor een vierde persoon? Voor de toeschouwer, voor jou, voor mij?
We hoorden al dat God niet afstandelijk of statisch is, maar van nature liefdevol, verbonden en dynamisch. De drie-enig God als een dans. Maar nu blijkt dat deze Drie-eenheid zelfs niet alleen aan tafel wil zitten, maar ons uitnodigt aan zijn tafel om te delen in zijn liefde. God nodigt ons uit om te delen in haar eeuwige liefdesdans; om lief te hebben en geliefd te zijn, om vreugde te vinden en vreugde te geven.
Want als we onderdeel worden van deze dans, dan kan die transformerende liefde, die aan de basis staat van het leven, ook door ons gaan borrelen en stromen en mag ze vanuit ons ook weer verder stromen. Zodat die liefde als het ware het ritme wordt wat onze stappen leidt in de dans van het leven. We geven de liefde terug en door, in plaats van dat we haar moeten verdienen. Thuisgekomen, opgenomen en verbonden in die eeuwige liefdesdans, beginnen we die bewegende en dynamische liefde om ons heen te ontdekken – op zoveel plekken werkzaam – en mogen we daar ook zelf ook van gaan delen en in uitnodigen. Door handen en voeten te geven aan in liefde die opneemt en verbindt, die ieder het gevoel geeft erbij te horen in plaats van mensen buiten te sluiten, af te wijzen of te oordelen.
Maar hoe ziet dat er dan concreet uit? Hoe kunnen wij bijdragen aan verbinding, hoe kunnen wij die zichzelf-gevende liefde belichamen of en bouwen aan vreugdevolle en dynamische gemeenschappen?Zo vlak na Pinksteren moet ik denken aan die eerste gemeente waarover wordt geschreven aan het begin van het boek Handelingen: “Allen die tot geloof gekomen waren, bleven bijeen en hadden alles gemeenschappelijk. Ze verkochten hun eigendommen en bezittingen en verdeelden de opbrengst onder degene die iets nodig hadden. Elke dag kwamen ze trouw en eensgezind samen in de tempel, braken het brood bij elkaar thuis en gebruikten hun maaltijden in een geest van eenvoud en vol vreugde”.
Delend, trouw, eensgezind, in eenvoud en vol van vreugde, groter hoeven we het niet te maken, het begint dicht bij huis. Heel concreet bijvoorbeeld door het openen van onze deur en door anderen welkom heten bij jou aan tafel. Niet alleen de mensen uit je eigen clubje, met wie het toch wel makkelijk of comfortabel is, maar misschien ook wel die ene man uit je straat die vaak alleen eet of een internationale studente die nog haar weg aan het vinden is in Groningen. En tegelijk gaat gastvrijheid verder dan het openen van onze deur, het is ook het openen ons hart en het bieden van een veilige ruimte waarin anderen zich gekoesterd en geliefd weten zoals ze zijn.
Zoekend naar verbinding en delend van de eeuwige liefde, worden we ook opgeroepen tot oprechte aandacht en betrokkenheid. Niet slechts oppervlakkige interacties, maar de tijd nemen om echt te luisteren en de ander echt te zien. Dat vraagt ook van ons om gunnend in het leven te staan, zonder snelle oordelen of vooroordelen. Zeker in deze tijd vol tegenstellingen en verdeeldheid. Het vraagt om mededogen en begrip, in de wetenschap dat we allemaal uniek zijn en ons eigen verhaal met ons meedragen. En dat we tegelijk verbonden zijn in onze menselijkheid, allen onderdeel van die ene liefde. Daar ligt onze waarde en niet in wat we bereiken, in wat we doen of in hoe we eruit zien.
En net als die eerste christelijke gemeenschap mogen we tenslotte delen vanuit de overvloed en zegeningen die wij hebben ontvangen. Delen van onze rijkdommen, ons bezit, maar ook van onze tijd, talenten en liefde. In een geest van eenvoud en vol van vreugde.
En natuurlijk, het klinkt vaak makkelijker dan het is, het komt helaas niet altijd vanzelf. We hebben het nodig om zelf ook steeds weer gevoed, geïnspireerd en bemoedigd te worden. We hebben het nodig om zelf ook steeds weer te ervaren dat we zijn opgenomen in en onderdeel zijn van die eeuwige liefdesdans, daardoor meegevoerd en gevuld ontstaat er ruimte om daaruit te delen.
En daarom wil ik eigenlijk maar afsluiten met een advies wat Marten mij – als de houten klaas in onze relatie – altijd geeft, wanneer we weer eens een gezamenlijk dansje wagen en ik dreig vast te lopen in mijn hoofd en in over zelfbewustzijn. ‘Je moet gewoon voelen’ zegt hij dan. ‘Voel de muziek, voel het ritme en geef je eraan over’.
Als wij ons afvragen waar te beginnen, hoe we de Triniteit nu precies moeten begrijpen, waar we God vinden of hoe we nu kunnen meebewegen in die liefdesdans… dan begint het volgens mij hiermee: Waar voel je de vreugde borrelen? Waar voel je de liefde bewegen? En durf je je daaraan over te geven?
Amen
