Handelingen 6, 1 – 7
Marcus 3, 20 – 27
I
Eindelijk.
Onvrede.
Ook daar.
Niet alleen maar hier.
Het verhaal van vorige week
waarin Ananias en Saffira
een deel van de opbrengst
van de verkoop van een stuk grond achter hielden
en deden alsof het de hele opbrengst was
die ze schonken aan de gemeenschap,
was geen incident.
‘Val dood’ zei de Geest.
En dat deden ze.
Een verschrikkelijk verhaal.
Maar wel herkenbaar:
die zucht naar erkenning,
naam willen maken,
sjoemelen met de waarheid,
de afrekencultuur.
Daar kunnen we over meepraten.
Beter dan over dat honeymoon verhaal
over het leven van de eerste gemeente
in de hoofdstukken daarvoor.
‘Allen die tot geloof gekomen waren,
leefden eendrachtig samen.
Geen van hen beschouwde zijn bezittingen
als zijn persoonlijk eigendom,
want ze hadden alles gemeenschappelijk.’ [Handelingen 4, 32 NBV21]
Ja, daar wel.
Hier niet.
Echt blij kun je niet met hen zijn.
Je kunt alleen maar tegen hen opkijken.
Schuldgevoel over ons falen zit ons in de weg.
In het licht van die eerste gemeente
zijn we toch nergens?
Hoe zou je er in godsnaam inspiratie uit moeten halen?
Nee, dan liever het verhaal van Ananias en Safira.
Of nee, nog beter, het verhaal van vandaag.
Dat is minder over de top.
Maar in ieder geval ook geen verhaal van pais en vree,
van groei en bloei en alles lukt.
II
Er wordt gemord.
Er is onvrede.
Waar die ineens vandaan komt?
Alles ging zo voorspoedig.
Precies in die dagen van groei ontstond er ontevredenheid;
in die dagen waarin de gemeenschap
de wind van de Geest in de rug heeft.
Heeft de vijand uit de gelijkenis van Jezus
in de nacht onkruid gezaaid tussen het koren?
Is hier de vorst van de demonen aan het werk?
Of hoort het gemor er gewoon bij?
Zijn ook deze uitingen van onvrede
ingegeven door de heilige Geest?
Dat zou een spannende zijn!
Dat de Geest de gemeente niet alleen ‘Halleluja!’ laat roepen,
maar haar ook oefent in verzet,
haar ook aanzet tot gemor.
In de geest van wat de apostel Paulus schrijft
over de heilige Geest die onze zwakheid te hulp komt
en die voor ons pleit met woordloos zuchten. [Romeinen 8, 26]
Wat is er aan de hand?
De Griekstaligen in de gemeente van Jeruzalem
verwijten de Hebreeuwssprekenden
dat de weduwen uit hun groep
bij de dagelijkse ondersteuning worden achtergesteld.
Jeruzalem is een internationale stad,
met een aantrekkingskracht op Joden
uit alle hoeken van de Romeinse wereld
van Noord Afrika tot Syrië
en van het huidige Turkije tot Rome en verder.
Grieks was de voertaal in dat uitgestrekte rijk.
De eerste christelijke gemeente in Jeruzalem
is onderdeel van die internationale Joodse gemeenschap.
Ze was een grote groeiende familie
die bij elkaar thuis de maaltijden met elkaar deelden.
Daar ergens begint het te wringen.
Want in de internationale Joodse gemeenschap in Jeruzalem
hebben de Griekstaligen en de Hebreeuwssprekenden
hun eigen onderscheiden netwerken.
Daarbij hebben de Hebreeuwssprekenden een voorsprong.
Jeruzalem is voor hen ‘thuis thuis’.
Zij weten het beste waar Abraham de mosterd haalt.
En dat lijkt ook door te werken in die ene familie
die de christelijke gemeente in Jeruzalem wil zijn.
Daar zit de onvrede.
De Griekstalige weduwen staan voortdurend achteraan
waar het om de eerste levensbehoeften gaat.
Hoe mooi is het niet dat ze gezien worden,
dat hun klacht gehoord wordt en vertolkt wordt!
De Geest voorkomt een zwijgcultuur.
De nieuwe orde die ze brengt
(ook een nieuwe economische orde)
verdraagt geen achterstelling.
Morren is in deze context geen vies woord.
Soms is het goed om gedane zaken
met de mantel der liefde te bedekken.
Maar dan wel daar
waar het niet wordt afgedwongen,
waar mensen elkaar recht in de ogen kunnen kijken
en niet op te hoeven kijken naar de ander.
En dat vraagt om rechte verhoudingen.
Achterstelling kan nooit verzwegen worden.
En als we dat wel doen
dan zet de Geest aan tot spreken.
Zoals hier.
De lezing van vandaag is geen vlek
op het blazoen van de eerste gemeente.
Ze laat zien waartoe ze in staat is.
Als vandaag in onze samenleving
werkelijk de stem gehoord zou worden
van mensen die in de hoek zitten waar de klappen vallen,
dan zou het er hier heel anders uitzien.
Het tegendeel is helaas waar.
III
De apostelen schieten niet in de verdediging.
Ze doen niet alsof ze het niet hebben gehoord
en ze leggen de schuld ook niet bij anderen.
Ze erkennen het probleem
en gaan te rade bij de gemeenschap.
Je kunt niet alles van bovenaf in goede banen leiden.
De Geest is uitgestort op al wat leeft.
Zoek zeven mannen.
Ja, dat dan weer wel.
Het is even wennen met die Geest.
Kies uit uw midden zeven wijze mannen
die goed bekend staan
en vervuld zijn van de Geest.
Aan hen zullen we
de zorg voor de dagelijkse maaltijden opdragen,
terwijl wij ons zullen wijden
aan het gebed en de bediening van het woord,
aldus de apostelen.
Hier is een reorganisatie gaande van de gemeente
om recht te kunnen doen aan de klacht
waarbij de verantwoordelijkheid gespreid wordt
en de gemeente niet buiten spel staat.
Kom er maar eens om in onze dagen!
Om een bestuurscultuur die er op gebouwd is
om recht te doen aan de klacht
van mensen aan de onderkant.
De overheid hoort ten principale
volgens de spelregels van de democratie
het schild van de zwakken te zijn.
Het schandaal van de gaswinning
en dat van de toeslagen voor de kinderopvang
laten zien hoe ver we daarvan verwijderd zijn geraakt.
Opvallend is dat de zeven mannen die worden gekozen
allemaal Griekse namen hebben.
Ze komen dus uit de gemeenschappen
waaruit ook de klacht is voortgekomen.
Ze hebben niet alle zeven vinkjes. [Joris Luyendijk]
En ook daarvan geldt:
Ervaringsdeskundigen op cruciale posities neerzetten,
kom er maar eens om in onze dagen!
IV
Over de zeven wordt voor het gemak gesproken
als over de eerste zeven diakenen.
Dat is te kort door de bocht.
Net zoals er over onze diakenen meer te zeggen valt
dan dat zij de handjes van de kerk zijn
of de afdeling ‘geen woorden maar daden’.
In ieder geval wordt er van de zeven meer gevraagd
dan logistiek inzicht, hart voor mensen aan de onderkant
en kennis van de sociale kaart.
Wijsheid, goede naam en vol van heilige Geest,
Dat zijn de criteria.
Die komen verdacht dicht in de buurt
bij wat er ook van de apostelen verwacht mag worden.
En dat is minder vreemd dan je zou denken.
De twaalf en de zeven staan beide in de bediening.
De twaalf in de bediening van het woord.
De zeven in de bediening van de tafel.
In die zin zijn ze allemaal diakenen.
En dat is geen status maar een werkwoord,
dat terug gaat op Jezus zelf:
‘Wie van jullie de belangrijkste wil zijn,
moet dienaar van de anderen zijn.
Want ook de Mensenzoon is niet gekomen
om gediend te worden
maar om te dienen,
om te diakenen,
en zijn leven te geven als losgeld voor velen’ [Marcus 10, 43 e.v.]
In de taakverdeling tussen de twaalf en de zeven
zit geen boedelscheiding.
Want de boedel is een en dezelfde:
het getuigenis geven van de opstanding van de Heer Jezus.
Twee weken geleden heb ik hier uitgelegd
dat dit een politiek en economisch geladen werkwoord is.
Dat geldt evenzeer voor de bediening van het woord
Als voor de bediening van de tafel.
V
We zingen straks de bekende hymne
‘The Church’s one foundation’
in de vertaling van Willem Barnard.
Ik weet dat hier mensen zijn
die gemengde gevoelens hebben bij dit lied
vanwege de eerste versregel:
‘De ware kerk des Heren’
Ze hebben van dichtbij de gevolgen gezien
van kerkse zelfingenomenheid.
Maar we zullen er aan moeten geloven.
Niet aan die kerkse zelfingenomenheid,
maar aan het ene fundament
dat de kerk haar recht van bestaan geeft.
Dienend.
Niet bang om haar leven te geven.
Geborgen in het geheim van kruis en opstanding.
Dat de Geest vrolijk waait waarheen zij wil
en niet bang is voor verandering,
vindt haar oorsprong in dat geheim.
Als wij van en uit Haar leven,
waarom zijn we als protestantse gemeente Groningen
dan zo huiverig om de organisatie aan te passen
op wat er vandaag nodig is?
Om zo beter te kunnen luisteren
naar de stem van mensen in deze Stad
die wachten om gezien en gehoord te worden
en die het net als jij en ik
niet alleen af kunnen in het leven.
De kerk kan niet zonder ze.
Christus wil niet zonder ze.
