Verschenen in Kop d’r Veur, november/december 2023
Kop d’r Veur is het magazine van de Hortusbuurt en Ebbingekwartier
Lang geleden deelde ik in een volkswijk waar mijn kerk stond kaarsen uit met daaraan een kaartje en daarop de tekst ‘Het donker kunnen we niet wegnemen, maar we kunnen wel een lichtje aansteken’. Zowel het geven als het ontvangen had iets onhandigs. ‘Zomaar?’ ‘Ja, zomaar.’ Dat laatste was natuurlijk niet waar. De kerk wilde laten zien dat ze boodschap had aan de buurt. Een goed bedoeld charme offensief. Wat wist de kerk van het donker waarover ze repte op het kaartje?
Gisteren was het Allerzielen. Het startschot voor de weken waarin we lichtjes aansteken. Allerzielen, Sint Maarten, Kerst, oud en nieuw. Nu nog niet denken aan de weken daarna, waarin je het niet kunt maken om nog lichtjes te laten branden; waarin je weer op eigen kracht een gat moet vinden in het donker. Wie durft hardop te zeggen dat het haar niet lukt?
Op Allerzielen druppelden mensen binnen in de Nieuwe Kerk om er een lichtje aan te steken. Een begeleidend kaartje was niet nodig. Iedereen wist hoe het eigen donker eruit zag en hoe genadeloos het voelde. Elk kaarsje stond voor een gezicht, een verhaal, een gemis. Nee, het donker kunnen we niet wegnemen. En wee je gebeente wie er doet alsof. Maar wat zag het er mooi uit, al die flakkerende lichtjes, al dat gemis naast elkaar, al die verhalen samen die niet hardop verteld hoefden te worden om toch te worden gehoord.
We hebben elkaar nodig. Niet omdat de kerk dat zegt. Maar omdat al die lichtjes samen dat zeggen. Bij het verschijnen van deze Kop d’r Veur ligt ook Sint Maarten alweer achter ons. De lampionnen opgeborgen, de schoenen weer gezet. En dan is het ook zomaar Kerst. Ik ken iemand die Stad bezoekt om de sensatie te beleven van het kind in haar, dat zich omringd weet door lichtjes. Ik had het zelf kunnen zijn.
Maar dit jaar ben ik bang voor Kerst. Wat mensen in Gaza wordt aangedaan, kruipt onder mijn huid. Dat een Jood hier richtpunt wordt van haat om wie hij is, vervult me met machteloze woede. Een kaars aansteken voor de vrede, omdat het Kerst is, gaat mij niet lukken. Het is te gauw gedaan. Maar als jij het nu ook doet, en jij ook, misschien durf ik dan ook. Dan maken we samen het zwarte gat zichtbaar, waarin de menselijkheid dreigt te verdwijnen. Dan kijken we elkaar aan en helpen we elkaar om er niet bij weg te lopen. En jij helpt mij om mijn angst voor Kerst in te dammen en het feest met jou en jou te vieren. Ook al kunnen we het donker niet wegnemen.
Niets over wat de Joden die daar al duizenden jaren wonen wordt aangedaan? Ruim duizenden mensen met opzet gedood, baby’s onthoofd, dode vrouwen onteerd, kwetsbaren ontvoerd. Dat kruipt onder mijn huid.
Hamas (soennitisch), gesteund door Iran (sjiitisch en normaal gesproken een vijand van soennieten), streeft openlijk naar een gezamenlijk doel: het vernietigen van Israël, en schuilt met opzet onder ziekenhuizen en scholen en gebedshuizen: wat zij hun eigen mensen aandoen, kruipt onder mijn huid.
Ik ben niet bang voor de Kerstboodschap. Integendeel, ik steek iedere dag een kaarsje aan voor Het Licht.
Dietrich Bonhoeffer verspreidde Licht in de donkere jaren dat in Duitsland de democratie stelselmatig werd vernietigd. Van hem is de uitspraak: ‘Nur wer für die Juden schreit darf ach Gregorianisch singen’. Vandaag ontving ik het Nieuw Israëlitisch Weekblad in een verpakking waarbij de afzender onherkenbaar is. Israël, Gaza, de beelden zijn niet om aan te zien, de verhalen te gruwelijk voor woorden. A propos, wat staat onze Joodse landgenoten te wachten?