Psalm 131
Hebreeën 13, 1 – 3
Johannes 1, 10 – 14
I
Het Rijk en de wijk.
Bestaat er naast het Rijk van God ook zoiets als de wijk van God?
Dat zou wat zijn.
Daarmee worden het koningschap van God en zijn nieuwe wereld
van wie weet ooit eens en ergens tot hier en nu.
Tenminste als met de wijk van God geen modelwijk wordt bedoeld
uit de glossy van stedebouwkundigen,
maar gewoon de wijk waar je woont: de Hortusbuurt,
het Ebbingekwartier, de Hoogte of de Indische buurt.
Dan klinkt het goede nieuws dat Jezus verkondigde zo:
‘De tijd is aangebroken. De wijk van God is dichtbij:
kom tot inkeer en geloof dit goede nieuws.’ (naar Mc. 1, 15).
Tja, geloof dat maar eens.
Er is niet voor niets hang- en sluitwerk aangebracht in je woning.
Zo veilig is de wijk waar je woont nou ook weer niet.
Het is een groot goed dat je de boze buitenwereld
op jouw tijd buiten kunt sluiten.
De wijk met zijn voorzieningen is je vertrouwd,
maar moet ook weer niet te dichtbij komen.
Je kunt er prima wonen,
maar om de Hoogte nou goed nieuws te noemen?
Het voelt ook wel ongemakkelijk
om de wijk en het Rijk zo naast elkaar te zetten.
Want bij het Rijk denk je aan vrede en alle goeds.
Niet als wens, maar als werkelijkheid.
De tranen afgewist.
De aarde heel gemaakt.
De rijkdom gedeeld.
Alles, waar je vandaag wakker van ligt, te boven gekomen.
Het is niet voor niets dat we dan denken aan ooit eens ergens, wie weet.
Het is moeilijk te geloven wat Jezus zegt:
‘De tijd is aangebroken. Het koninkrijk van God is dichtbij.’
Het klopt aan de deur zoals de dakloze doet,
die je een stapeltje foeilelijke ansichtkaarten probeert te verkopen.
Nee, de wijk en het Rijk zijn voor jou twee werelden.
Het is alleen maar verwarrend
om die twee werelden op elkaar te betrekken.
II
En toch is dat wat er gebeurt in wat genoemd wordt exposure.
Een goed Nederlands woord moet er nog voor worden uitgevonden.
Letterlijk is het: je bloot stellen aan de wijk.
Door er te wandelen.
Door er te zijn.
Zonder een ander doel dan dat.
Je zou het een naaktwandeling kunnen noemen,
maar dat roept weer andere associaties op.
Het vraagt om overgave.
Net als het evangelie.
Jij hebt niet de regie.
Je laat je routines varen.
Je wacht wat er aan je gebeurt.
Misschien wel niks.
Maar misschien van alles.
Het is actief passief zijn.
In exposure zit het woord expositie.
Dat is ons meer vertrouwd.
Je loopt door een museum en laat je raken door een kunstwerk.
En je vraagt je af wat het met je doet.
Je vindt er iets van en loopt weer door.
In de exposure is de wijk het kunstwerk,
soms mooi in zijn lelijkheid.
De wijk raakt je.
Maar andersom is ook waar
– en dat is het verschil met een expositie –
jij laat je zien aan de wijk, aan de bebouwing, aan het groen,
aan de kat die oversteekt, aan de mensen op straat.
Jouw naakte aanwezigheid doet iets met de wijk
omdat die open staat voor de wijk.
Jij bent ook een kunstwerk.
Jij bent niet langer de mens die onderweg is van a naar b
en die zich afvraagt of ze wel op tijd zal zijn
en nauwelijks oog heeft voor de omgeving.
En als er al iets opvalt, er direct een oordeel over heeft.
III
Wat dat met God en zijn Rijk te maken heeft?
Ik denk: heel veel.
Het Woord is mens geworden.
In de NBG vertaling van 1951 stond er:
Het Woord is vlees geworden.
In dat woord ligt naaktheid besloten.
Die mens is geen man in pak.
Hij is, zoals de theoloog Noordmans het onvergetelijk zei,
de mens voor wie het menszijn een probleem geworden is.
Dat is de bewoner van de Hoogte,
die loopt te tobben met zichzelf en met de instanties.
Dat ben jíj, die daar loopt te dwalen door de wijk,
zonder dat je ergens naar toe onderweg bent.
Anders naakt dan die bewoner. Maar ook naakt.
Met een gerede kans dat blikken elkaar kruisen.
Wie het dwalen vol weet te houden,
kan in een andere gemoedstoestand terecht komen.
Die van de overgave.
‘Ik zoek niet wat te groot is voor mij en te hoog gegrepen.
Nee, ik ben stil geworden, ik heb mijn ziel tot rust gebracht.’
Nee, je zoekt niet wat te groot is,
maar dat wil nog niet zeggen dat het je niet kan overkomen.
Het Rijk van God en de wijk van God vormen immers één wereld.
IV
Dat went nooit.
Het blijft wonderlijk.
Wie het dwalen door de wijk weet vol te houden,
komt er achter dat je nooit kunt zeggen:
‘Nou weet ik het wel. Ik ken de wijk nu.
Ze heeft geen geheimen meer voor mij.’
De zelfde plek, het zelfde bankje, die ene wijkbewoner
die altijd op het zelfde tijdstip de zelfde straat over steekt,
dient zich elke keer weer anders aan.
Is het het licht, het weer, het jaargetijde?
Of ben jij het zelf die anders is dan de laatste keer
dat je je liet ontvangen door de woonomgeving?
Van alles wat, denk ik.
Hoe meer de wijk zich voor je opent,
hoe zekerder je bent dat je haar niet in de vingers krijgt.
En dat eigenlijk ook niet wilt.
Niet alleen mensen gaan relaties aan.
De wijk kan het ook.
Ze is immers niet voor niks de wijk van God.
Zowel in de lezing uit Johannes
als in het fragment uit de brief aan de Hebreeën,
komt het woord ‘ontvangen’ voor.
De zelfde vertaling van twee verschillende woorden,
maar dat is nu even minder belangrijk.
‘Hij kwam naar wat van Hem was,
maar wie van Hem waren hebben Hem niet ontvangen,’
schrijft Johannes.
Dat gaat over Christus als het levende Woord.
En in de Hebreeënbrief lezen we:
‘Houd de onderlinge liefde in stand en houd de gastvrijheid in ere,
want zo hebben sommigen zonder het te weten engelen ontvangen.’
Ontvangen is een sleutelwoord in de exposure.
Exposure, jezelf bloot stellen aan de wijk,
vraagt om moed en vertrouwen
om jezelf te laten ontvangen in en door de wijk.
Moed, omdat het je kwetsbaar maakt.
Vertrouwen, omdat de wijk een levende werkelijkheid is
die het in zich heeft om jou te ontvangen.
Niet omdat ze zo fraai en zo ruimhartig is,
maar omdat ze niet dood is
en meer dan de optelsom van straatstenen,
groenstroken, woningen en winkels, bewoners en instanties.
Ze is de Wijk van God.
Je laten ontvangen en dan zelf kunnen ontvangen gaat niet vanzelf.
Dat is de volgorde in de exposure.
De wijk is niet het doelwit van jouw bombardement
van liefde en goede wil.
Ze is ook niet het noodzakelijk kwaad om van a naar beter te gaan.
Ze is een levende werkelijkheid die iets met jou doet
en die jou nieuwsgierig maakt: Zie ik wat ik denk te zien?
Hoor ik wat ik meen te horen? Waarom voel ik wat ik voel?
De wijk geeft je te denken.
In het woord ‘ontvangen’, uit de Hebreeënbrief,
zit het woord ‘vreemdeling’.
Durf je vreemdeling te worden in je eigen stad?
Iemand die geen baas is over de situatie.
Mag het zo zijn dat de wijk een engel voor jou wordt?
Letterlijk: een boodschapper van God.
Durf je te geloven dat ze die mogelijkheid in zich draagt?
Geloof je dat ze je een boodschap van God kan doorgeven?
Dat gaat helemaal in tegen de overtuiging
dat wij het zijn als kerk die een woord voor wijk en wereld hebben.
Dat laatste geloof ik trouwens nog steeds.
Alleen hebben we dat woord niet op de plank liggen.
Het dient zich aan.
Het openbaart zich aan ons
als wij in alle naaktheid in relatie treden
met de wijk en met de wereld.
De makke van de kerk is dat ze die stap met liefde overslaat
en op die manier op tragische wijze waar maakt
wat het evangelie zegt:
‘Wie van Hem (Christus) waren, hebben Hem niet ontvangen’.
V
In de exposure word je vreemdeling.
Van jouw naaktheid in het dwalen door de wijk
gaat een appel uit, dat mens en dier, groen en bebouwing,
de kans biedt om jou te ontvangen en te herbergen.
Soms gebeurt het. Vaak ook niet.
Dan overheerst de leegte en knaagt de vraag:
Wat doe ik hier in godsnaam?
Nou precies dat: dwalen in Gods naam.
Maar alleen zo kun jij ook voor anderen een engel blijken te worden.
Je als kerk bekommeren om de wijk
betekent vreemdeling worden met de vreemdelingen.
Het met wijkbewoners uithouden.
In de geest van dat fragment uit de Hebreeënbrief:
Klem zitten op z’n tijd zoals er veel bewoners zijn die klem zitten.
Pijn oplopen aan het alledaagse,
zoals het leven voor te veel mensen pijn doet.
Niet als doel in zichzelf.
We zijn geen masochisten.
Maar in het geloof dat Gods Rijk nabij gekomen is
en de wijk – welke dan ook – Wijk van God mag heten.
‘Kom tot inkeer, lieve mensen, en geloof dit goede nieuws!’
