Deelnemen aan een groots kunstwerk

We staan voor het begin van de Stille Week, wat zonder al te veel te overdrijven waarschijnlijk toch wel het hoogtepunt is van het kerkelijk jaar.

In zijn recent verschenen boek ‘Zondagmorgen. Over het missen van God’ beschrijft Willem Jan Otten het kerkelijke jaar als ‘het grootste en langdurigste kunstwerk dat de Westerse cultuur heeft voortgebracht’. Dat mag je vrij letterlijk lezen. Het duurt ten slotte een heel jaar, het wordt op ongelooflijk veel plaatsen beleefd en geleefd en komt tot uiting in muziek, taal en verbeelding.

Het kerkelijk jaar, een groots en oneindig kunstwerk. Heilig, verbijsterend, ongrijpbaar en tegelijk traag en saai, in de woorden van Willem Jan Otten. Iets wat volgens hem bijvoorbeeld dagelijks zichtbaar wordt in het vieren van de mis: “Elke mis is, hoe stamelend ook opgedragen, de theatrale, maar trage, aandachtige symbolische voltrekking van steeds dezelfde onaanvaardbare gebeurtenis die nooit helemaal ten volle door wie dan ook begrepen is, even mythisch als historisch: de rituele voltrekking van de dood van God, in de vorm van een moord, te plegen door mensen die bang en laf zijn, en die om vergeving zullen vragen bij diezelfde God. Ze zijn al vergeven, maar hoe leg je dat uit”.

Het kerkelijk jaar is een jaar met hoogte- en dieptepunten, waarin lijden en vreugde, dankbaarheid en verwarring, herinnering en verwachting allemaal een plek krijgen. Met deze dagen rond Pasen – waarin we stil staan bij het lijden, de dood en de opstanding van Jezus – als climax. Ieder jaar opnieuw danken we God voor die opstanding. Ieder jaar opnieuw vieren we dat het leven sterker is dan de dood, de liefde groter dan het kwaad en dat het licht het duister verdrijft. En misschien is dat ook wel de enige manier. Ergens blijft het namelijk te groots, verrassend en ongrijpbaar om helemaal te kunnen vatten. Dus in plaats van dat te proberen, gaat het misschien wel eerst en vooral om het deelnemen aan het kunstwerk en het ondergaan van de rituelen. Want in het doen en in de herhaling gaan we er dan soms zomaar iets van ervaren en beginnen hoop en geloof in ons te groeien.  Geloof en hoop dat de Liefde inderdaad de dood heeft overwonnen.