Zelf het Timpe-orgel bespelen?
We willen zowel amateur- als beroepsorganisten de gelegenheid bieden een groot, monumentaal orgel te bespelen. Daarvoor vragen we wel een vergoeding, die ten gunste komt aan het onderhoudsfonds van het orgel. Wij vragen een bijdrage van € 30,- per uur en voor studenten is dat € 20,- per twee uur.
Voor het bespelen van ons mooie orgel vragen we van de bespeler ook een zekere vaardigheid, deskundigheid en voorzichtigheid. Bij het orgel is een instructie aanwezig.
Orgeldemonstratie
Tijdens een orgeldemonstratie vertellen onze organisten u over de geschiedenis en mogelijkheden van het Timpe orgel. Uiteraard demonstreren zij de rijke klankvariaties van het instrument. De invulling van de demonstratie wordt aangepast aan de wensen van de groep. Een demonstratie duurt gemiddeld 1 uur en kost € 5,- per persoon met een minimum van € 125,- per groep.
Reserveren
Voor een bespeling kunt u contact zoeken met Binnenstadskerken Groningen. Dat kan telefonisch, via 050-3111 277 of per mail info@binnenstadskerken.nl . Kerkelijke en verhuuraangelegenheden hebben altijd voorrang op een bespeling.
De Nieuwe Kerk heeft ruim anderhalve eeuw een orgel moeten missen. Een voorzanger begeleidde de samenzang. Pas in 1816, ruim anderhalve eeuw na de voltooiing van de kerk, zagen de eerste plannen voor een orgel het daglicht. De kerkmeesters vonden het tijd dat de Nieuwe Kerk een orgel kreeg, en de benodigde fondsenwerving werd begonnen. Vrijwillige bijdragen, een legaat en een tweede collecte leverden genoeg op om een ontwerp te laten maken. De orgelmaker Petrus van Oeckelen en Samuel Wolther Trip, jurist en muziekliefhebber, maakten gezamenlijk een tekening. Voor het orgelfront diende het Müller-orgel van de Grote of St. Bavokerk als voorbeeld. [1] Van Oeckelen maakte eveneens een bouwplan, waar orgelmakers in 1829 op konden intekenen. [2] De opdracht werd gegund aan de Groningse orgelbouwer Johannes Wilhelmus Timpe (1770-1837), die daarmee de gebroeders Lohman, de firma Scheuer uit Zwolle en orgelbouwer Naber uit Deventer achter zich liet. Timpe beschikte al vóór de gunning over goed pijpmateriaal en windladen, evenals een voorraad gedroogd eikenhout. [3]
Onder toezicht van Van Oeckelen en Trip werd het orgel in de kerk opgebouwd. In mei 1831 was het instrument voltooid. Het werd diezelfde maand, naar grote tevredenheid van de kerkmeesters, in gebruik genomen. [4] Timpe overleed zes jaar later. De firma Van Oeckelen voorzag tot 1882 in onderhoud van het orgel, en bracht enkele wijzigingen in mechaniek en dispositie aan. Later nam de orgelbouwer Doornbos het onderhoud over. Hij voorzag het orgel in 1921 van een windmotor. Vanaf ongeveer 1940 raakte het orgel in verval. Reparaties bleven uit en bij een kerkrestauratie in 1952 was het orgel, nauwelijks beschermd, blootgesteld aan weer en wind. Pas in 1976 kon, nadat het orgel al een paar jaar buiten werking was, met een grote restauratie worden begonnen. Dat gebeurde door de firma Leeflang uit Apeldoorn.[5] In 2009 vond een tweede restauratie plaats door Mense Ruiter Orgelmakers uit Zuidwolde. Zo is bijvoorbeeld de vloer bij het orgel lager gelegd voor een betere speelhouding. Op deze manier hebben de restauraties hun vruchten afgeworpen voor de organist, maar natuurlijk is ook met de bezoekers van de Nieuwe Kerk rekening gehouden.
In de diensten op zondagmorgen neemt het orgel – vakkundig bespeeld door één van onze organisten – altijd een belangrijke plaats in. Ook bij de traditionele cantatediensten en Christmas Carols, de Choral Evensongs en de middagdiensten klinkt het orgel. De orgelmuziek past altijd bij het thema van de bijzondere diensten. Cantates van Johann Sebastian Bach worden aangevuld met zijn orgelwerken. Sonates van Felix Mendelssohn-Bartholdy klinken na gezongen motetten. Engelse koormuziek van David Willcocks of John Rutter wordt begeleid met de warme, sprekende klank van het orgel. Luisteraars zijn van harte welkom in de Nieuwe Kerk!
Meer weten?
Er bestaan diverse publicaties over het Timpe-orgel. Evert Westra (1921-2011), organist en cantor van de Nieuwe Kerk en auteur, schreef in 1983 Kerk voor Jan Rap en zijn Maat. Het bevat een integrale geschiedenis van de Nieuwe Kerk. In 1986 publiceerde Westra Het Timpe-orgel in de Nieuwe- of Noorderkerk voor de Stichting Groningen Orgelland. Beide werken zijn alleen antiquarisch verkrijgbaar.
Van Stef Tuinstra, tot 2022 mede organist van de Nieuwe Kerk, is er een beschrijving van de geschiedenis, dispositie, restauraties en klankontwikkeling beschikbaar. Het PDF-bestand is via deze link te vinden.
[1] Evert Westra, Het Timpe-orgel in de Nieuwe- of Noorderkerk te Groningen (Groningen: Stichting Groningen Orgelland, 1986), 3-4.
[2] Evert Westra, Kerk voor Jan Rap en zijn maat (Groningen: Uitgeverij J. Niemeijer, 1983), 187.
[3] Westra, Het Timpe-orgel in de Nieuwe- of Noorderkerk te Groningen, 6.
[4] Westra, Het Timpe-orgel in de Nieuwe- of Noorderkerk te Groningen, 11.
[5] Westra, Het Timpe-orgel in de Nieuwe- of Noorderkerk te Groningen, 15-16.
